Męka (Sieradz)

---

Historia

W Męce, jak potwierdzają najstarsze dokumenty historyczne, istnienie wsi sięga XIII wieku. W 1255 roku książę Kazimierz Konradowic, znany również jako Kazimierz I kujawski, wydał dokument lokacyjny dla pobliskiego miasta Warty. To nie jedyne wzmianki dotyczące tego obszaru, ponieważ w „Liber beneficiorum arch. gnieźnieńskiej…” autorstwa Jana Łaskiego, który powstał w latach 1511-23, opisano wieś wraz z jej kościołem (wydanie Gniezno 1880, t. I, s. 390).

Wieś Męka znajdowała się w odległości około 6 wiorst od Sieradza, przy zbiegu rzeczki Trzebicznej z rzeką Wartą. W XIII wieku osiedliła się tu grupa kanoników laterańskich, którzy posiadali również wieś Polków, 6 włók ziemi, karczmę oraz dwa młyny, a także las i łąki. W 1358 roku kanonicy ci zostali przeniesieni do kościoła św. Mikołaja w Kaliszu i otrzymali dodatkowo wieś Kuchary. Męka była częścią dóbr królewskich i została lokowana na prawie magdeburskim w 1411 roku, przy czym zobowiązania finansowe obejmowały roczny czynsz na remont zamku w Sieradzu.

W roku 1621, w wyniku najazdu Turków na Polskę, na polach wsi Męki oraz Woźnik odbył się popis rycerstwa sieradzkiego, pod przewodnictwem wojewody sieradzkiego Bykowskiego. W tej mobilizacji wzięło udział 796 szlachciców. Przechodząc do końca XIX wieku, liczba dymów w wiosce wynosiła 58, a zamieszkiwało ją około 680 osób. Niestety, w 1939 roku, w czasie II wojny światowej, Męka stała się miejscem intensywnych walk, gdzie bronił się 1 batalion 31 Pułku Strzelców Kaniowskich. Na cmentarzu spoczywa 105 polskich żołnierzy. W skutek działań wojennych, Wehrmacht niemal całkowicie zniszczył wieś, a 4 kwietnia 1942 roku ludność polska została stąd wysiedlona przez Niemców.

Historia administracyjna

Męka jest miejscowością o bogatej historii administracyjnej, która wywodzi się z czasów królewskich. Dawniej wieś ta była częścią starostwa sieradzkiego i znajdowała się w obrębie powiatu sieradzkiego na przełomie XVI wieku.

W okresie od 1867 do 1953 roku Męka należała do gminy Męka, której siedziba była usytuowana w Męce Księżej. W Królestwie Polskim wieś ta przeszła pod jurysdykcję guberni kaliskiej, a po utworzeniu II Rzeczypospolitej, weszła w skład województwa łódzkiego. W dniu 19 listopada 1933 roku, na terenie gminy Męka, została utworzona gromada Męka, która obejmowała wsie Męka, Męka Poduchowna oraz Męka-Jamy.

Podczas II wojny światowej Męka została włączona do III Rzeszy. Po wojnie, miejscowość z powrotem znalazła się w granicach powiatu sieradzkiego w województwie łódzkim. 21 września 1953 r. Męka weszła w skład gminy Woźniki, która powstała z terenu zniesionej gminy Męka. W wyniku reorganizacji administracyjnej (zniesienia gmin) niebawem Woźniki zostały włączone do nowo utworzonej gromady Woźniki w powiecie sieradzkim. Gromada ta funkcjonowała do końca 1972 roku, co zbiegło się z kolejną reformą gminną.

W dniu 1 stycznia 1973 roku, jako rezultat kolejnej reformy administracyjnej, w ramach której odtworzono gminy i zniesiono gromady oraz osiedla, Męka dołączyła do nowo utworzonej gminy Sieradz. W latach 1975–1979 miejscowość administracyjnie przynależała do województwa sieradzkiego. Następnie, w dniu 1 grudnia 1979 roku, Męka została włączona do Sieradza, co zakończyło jej okres autonomii.

Zabytki

W Męce, według tradycji, kościół św. Wojciecha został zainicjowany przez Władysława Jagiełłę. Został on wzniesiony w miejscu, gdzie niegdyś św. Wojciech odprawiał mszę, co miało być aktem wdzięczności za zwycięstwo w bitwie grunwaldzkiej i dzielność rycerzy sieradzkich. W dniu 23 kwietnia 1570 roku, za sprawą króla Zygmunta Augusta, parafia ta została inkorporowana do kapituły kolegiackiej w Sieradzu, przy kościele św. Trójcy. Celem tej inkorporacji było zwiększenie dochodów kapituły, której kolatorem był osobiście król. Obowiązki związane z parafią przejął kanonik sieradzki, Wojciech Greskowicz, który dbał o świątynię oraz jej zaplecze finansowe.

Historia unii pomiędzy parafią Męka i kapitułą sieradzką trwała do 1819 roku, co oznacza koniec funkcjonowania tego organu, aż do 1843 roku, kiedy to proboszczem w Męce został ks. Andrzej Chyliński. W Męce przed 1679 rokiem wzniesiono nowy kościół dzięki fundacji Andrzeja Trzebickiego, biskupa krakowskiego, znanego z tego, iż „był w Trzebiczny urodzony, a w Męce ochrzczony”. W pierwotnej wersji był to kościół drewniany, który później został obmurowany cegłą. W latach 1945-1958 przeszedł rozbudowę i zyskał wieżę. Proces usuwania zbutwiałego drewna z wnętrza obmurówki zakończono dopiero w 2000 roku. Interesującym wydarzeniem było odkrycie butelki z kolekcją 70 holenderskich monet z lat 1728–1788 podczas budowy fundamentów pod wieżę.

W pobliżu kościoła znajdują się cenne drzewa, w tym pomnik przyrody – dąb św. Wojciecha, który według legendy miał być miejscem, w którym odprawił on mszę świętą około 996 roku. Miejsce to pierwotnie zostało oznaczone krzyżem, zwanym w tradycji polskiej „Męką”, co jest źródłem nazwy osiedla.

W historii Męki istotne było także lokalne rzemiosło, w tym ośrodek haftu regionalnego, a tradycyjne stroje sieradzkie przetrwały aż do okresu powojennego. Część osiedla usytuowana na wschodnim brzegu Warty przyczyniła się do powstania kilku przysiółków, takich jak Mękę Księżą, Mękę-Borek oraz Mękę-Jamy.

---

Oceń: Męka (Sieradz)

---