Józef Koziński

---

Życiorys

Józef Koziński, urodzony 12 lutego 1902 roku w Sieradzu, wkroczył w życie z bogatym dziedzictwem rodzinnym. Jego przodkowie, z powodu upadku powstania styczniowego, musieli opuścić Wołyń, osiedlając się na ziemi sieradzkiej. Był synem Władysława, mistrza zduńskiego, oraz Walentyny, z rodu Piotrowskich.

Od wczesnych lat, w 1911 roku, Koziński związał się z konspiracyjnym skautingiem. W 1914 roku przystąpił do harcerstwa, co umożliwiło mu wzięcie udziału w rozbrajaniu Niemców. W 1916 roku zakończył szkołę powszechną, po czym rozpoczął naukę zawodu zecera. Jego kariera wojskowa rozpoczęła się 1 września 1919 roku, kiedy to rozpoczął kształcenie w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim w Łowiczu.

Obdarzony zapałem, w czerwcu 1920 roku wstąpił ochotniczo do 201. pułku piechoty, szybko awansując na dowódcę drużyny w 7 kompanii, gdzie uczestniczył w intensywnych walkach na froncie. Brał udział w wielu kluczowych bitwach, takich jak bitwa warszawska, zdobycie Grodna oraz walki o Lida. W listopadzie 1920 roku, jako żołnierz pociągu pancernego, wziął również udział w zmaganiach o niepodległość Łotwy. Jego odwaga została nagrodzona Krzyżem Walecznych.

Po wojnie, w grudniu 1920 roku, Koziński powrócił do nauki w Łowiczu, a 21 czerwca 1925 roku obronił dyplom nauczyciela. Zaledwie kilka miesięcy później, we wrześniu 1925 roku, złożył przysięgę w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie. W trakcie przewrotu majowego stanął po stronie prezydenta Wojciechowskiego. Szkołę ukończył 30 czerwca 1926 roku z wynikiem dobrym i kontynuował swoją karierę w Oficerskiej Szkole Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej, kończąc ją w 1928 roku.

Dzięki zarządzeniu Prezydenta Ignacego Mościckiego z sierpnia 1928 roku, Koziński awansował na podporucznika z 71. lokatą. Jego cała kariera wojskowa związana była z włocławskim 14. pułkiem piechoty, gdzie aktywnie ujawniał swoje umiejętności dowódcze i zyskiwał dalsze awanse oraz uznanie. W 1930 roku znajdował się na 110. miejscu wśród podporuczników.

W 1932 roku Koziński zdecydowanie zaangażował się w życie swojego miasta, Włocławka, oraz jego mieszkańców. Działał w harcerstwie i usilnie wspierał rozwój sportu, wchodząc w skład zarządu klubu sportowego „Cuiavia”. Jego wpływ był znaczący – sekcja kajakarska, której był członkiem, działała w ramach Polskiego Związku Kajakowców, a on sam był jednym z trzech mianowanych przez PZKaj przodowników, obok kpt. Jana Witkowskiego i kpt. Jana Fleischmanna.

Inicjatywy sportowe Kozińskiego sięgały jeszcze dalej. W 1934 roku, z jego własnej woli, powstał Yacht Club Wojskowy, otwarty dla mieszkańców Włocławka. Poza tym, jego działalność w Lidze Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej przyniosła mu Srebrną Odznakę Honorową L.O.P.P. w 1938 roku. Dodatkowo, w zawodach o mistrzostwo wojska zdobył II miejsce w pływaniu na dystansie 50 metrów.

Awansowany do stopnia kapitana, Koziński służył jako dowódca oraz wykładowca z zakresu łączności. Jego zaangażowanie w różne formy służby społecznej oraz aktywności wojskowej przyniosło mu uznanie, a 29 października 1938 roku otrzymał Srebrny Krzyż Zasługi za zasługi wojskowe. W obliczu II wojny światowej, był dowódcą 3 kompanii 14. pułku piechoty, piastując jednocześnie istotne funkcje wojska. Jego oddanie dla służby było niezaprzeczalne, co potwierdza jego pozycja na lokacie 238 ze swojego starszeństwa.

Kampania wrześniowa

W chwili, gdy wojna wybuchła, Józef Koziński otrzymał przydział mobilizacyjny, który powierzył mu funkcję I adiutanta, czyli szefa sztabu, 14 pułku piechoty. Wziął aktywny udział w bojach prowadzonych w korytarzu pomorskim, gdzie jego inicjatywa przyczyniła się do znaczącego sukcesu. W nocy z 1 na 2 września zorganizował on przerzut niemal całego pułku, wykorzystując zaimprowizowany pociąg, wzdłuż linii frontu od stacji Konojady do miejscowości Mełno. Tego rodzaju działania miały kluczowe znaczenie w walce z niemieckimi siłami, które próbowały przełamać polską obronę.

W wyniku trudnych okoliczności, 14 pułk piechoty, razem z Grupą Operacyjną „Wschód”, został zmuszony do odwrotu przez Toruń, Brzozę, Toporzyszczewo, Wieniec Kościelny i Stary Brześć, aż dotarł do Józefowa, co miało miejsce rano 8 września. Wieczorem 6 września kapitan Koziński, razem z kpt. Antonim Bergerem i ppor. rez. Feliksem Steinhagenem, udał się do Włocławka, aby ocenić postęp w ewakuacji rodzin wojskowych. Spotkali się w tej sprawie z kpt. Ignacym Alejskim.

Kapitan Józef Koziński był również uczestnikiem największej bitwy września 1939 roku – bitwy nad Bzurą. W trakcie krwawych i uporczywych starć, jego pododdziały, będące częścią 14 pułku piechoty, zostały poważnie zdziesiątkowane przez przytłaczającą przewagę wroga. Niestety, 19 września, w rejonie Puszczy Kampinoskiej, podczas prób dotarcia do walczącej stolicy, został wzięty do niewoli przez Niemców.

Niewola

Józef Koziński spędził okres niewoli w kilku obozach, początkowo w oflagach IV A Hohnstein, IV C Colditz i II A Prenzlau. Od 14 listopada 1940 roku przebywał w oflagu II C Woldenberg, gdzie miał znaczący wkład w dokumentację historyczną. W tym czasie zredagował wersję końcową „Dziennika bojowego 14 pp”, który stanowi fundamentalne źródło informacji o działalności 14 pułku piechoty w czasie kampanii wrześniowej. Zapiski do dziennika były sporządzane na bieżąco w trakcie tych dramatycznych wydarzeń.

Podczas swojego pobytu w obozie Woldenberg, Koziński zdołał ukończyć półtoraroczną Wolną Wszechnicę Polską, co było częścią jego działań dokształcających. Ponadto, aktywnie uczestniczył w obozowych działaniach konspiracyjnych, co stanowiło wyraz jego odwagi i zaangażowania.

25 stycznia 1945 roku rozpoczęła się ewakuacja obozu w kierunku zachodnim. Po przebyciu ponad 500-kilometrowego marszu, jeńcy dotarli 10 marca do oflagu X D Fischbeck, położonego w rejonie Hamburga. Następnie odbył się kolejny etap ewakuacji – marsz w kierunku Lubeki.

3 maja 1945 roku kapitan Koziński, razem z pozostałymi oficerami, został wyzwolony przez wojska kanadyjskie. Po tych dramatycznych wydarzeniach, 8 grudnia tego samego roku, kpt. Józef Koziński wyruszył w pierwszym zorganizowanym transporcie wojskowym do Polski, kierując się do Szczecina.

Okres powojenny

Po powrocie z niewoli, kapitan Koziński napotkał trudności w znalezieniu zatrudnienia, w szczególności gdyż jako przedwojenny oficer nie wstąpił do Ludowego Wojska Polskiego. Początkowo podjął pracę we Włocławku, gdzie wdrożył się w działalność spółdzielczości wiejskiej, a następnie pracował w oddziale „Caritasu” na stanowisku magazyniera. Jego kariera edukacyjna rozpoczęła się w Gimnazjum im. ks. Jana Długosza, gdzie uczył geografii oraz geologii.

Koziński związał swoje dalsze życie zawodowe z branżą pożarnictwa. Pełnił funkcję inspektora ochrony przeciwpożarowej, a jego ścieżka kariery obejmowała pracę w takich instytucjach jak Zjednoczenie Przemysłu Celulozowo-Papierniczego, Zjednoczenie Przemysłu Meblarskiego oraz Włocławska Fabryka Mebli. Ponadto, zatrudniony był w włocławskim zakładzie Bydgoskich Zakładów Taśm Technicznych „Pasamon” (świetne informacje o tej jednostce), a 15 grudnia 1966 roku zdobył dyplom Szkoły Oficerów Pożarnictwa w Warszawie.

W obszarze działalności społecznej, Koziński był wyjątkowo aktywny. Do jego licznych przynależności należały Związek Harcerstwa Polskiego, Polski Czerwony Krzyż, którego członkiem był od 1919 roku, Liga Obrony Kraju, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze oraz Polski Komitet Pomocy Społecznej. Był również inicjatorem oraz wieloletnim wiceprezesem, a później prezesem Koła Oficerów Rezerwy. Jego aktywność w tej organizacji miała znaczący wpływ na kultywowanie tradycji 14 pułku piechoty.

Koziński zaangażowany był także w działania Towarzystwa Przyjaciół Żołnierza, które w 1950 roku przekształcono w Ligę Przyjaciół Żołnierza, a w 1962 roku na Ligę Obrony Kraju. Jego historia zaangażowania w te organizacje sięga 1928 roku, co czyni go ważnym członkiem w działaniach związanych z obronnością. Jednym z jego osiągnięć było wzniesienie obelisku poświęconego poległym żołnierzom 14 pułku piechoty, który został odsłonięty 18 stycznia 1976 roku na terenie kasyna oficerskiego przy ulicy Żytniej we Włocławku.

W dniu 19 czerwca 1972 roku, Józef Koziński zdobył Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari, przyznany za jego czyny wojenne we wrześniu 1939 roku. Jako rezerwista, awansował do stopnia majora 15 września 1969 roku, a później do podpułkownika Wojska Polskiego 7 kwietnia 1976 roku. W dniu 1 marca 1970 roku przeszedł na emeryturę. Jego działalność jako harcmistrza oraz oficer rezerwy Wojska Polskiego odznaczona była licznymi orderami i medalami.

Działalność harcerska

Józef Koziński był znakomitym harcerzem, którego działalność trwała blisko 65 lat. W 1914 roku rozpoczął swoją przygodę z konspiracyjnym harcerstwem w Sieradzu. Jego drużyna, w 1918 roku, aktywnie wspierała oddziały Polskiej Organizacji Wojskowej, a także uczestniczyła w rozbrajaniu niemieckich żołnierzy na terenie powiatu sieradzkiego. Przykładowo, w Zduńskiej Woli powołano posterunki harcerskie przy dworcu kolejowym, na poczcie oraz w magistracie.

W czerwcu 1920 roku Józef Koziński ochotniczo wstąpił do 201 pułku piechoty, znanego jako „harcerski”. Po zdemobilizowaniu w grudniu 1920 roku kontynuował swoje zaangażowanie w ZHP, aktywnie uczestnicząc w działaniach w Łowiczu, Sieradzu i Zduńskiej Woli aż do 1925 roku. Po ukończeniu Oficerskiej Szkoły Piechoty został skierowany do służby we Włocławku, gdzie nawiązał współpracę z Zarządem Oddziału Harcerstwa Włocławskiego.

Jako porucznik, a później kapitan, Koziński miał znaczący wpływ na rozwój włocławskiego harcerstwa oraz ruchu zuchowego, mimo że w 1926 roku rozpoczęła się stopniowa zapaść tego ruchu w regionie. W 1931 roku, na prośbę Marii Księżopolskiej, objął stanowisko komendanta męskiego hufca harcerzy, którego przewodnictwo sprawował do 28 sierpnia 1939 roku.

W ciągu jego kadencji hufiec włocławski wyróżniał się w Chorągwi Mazowieckiej, a potem w Chorągwi Pomorskiej. Już 26 marca 1930 roku został wybrany sekretarzem Koła Przyjaciół Harcerstwa, które samodzielnie zorganizował. Był również aktywnym współorganizatorem wielu biwaków i kursów. W 1938 roku powołał Pogotowie Wojenne Harcerzy, stając się pierwszym komendantem tej formacji, która przygotowywała harcerzy do służby w obliczu nadchodzącego konfliktu wojennego.

Kolejną ważną inicjatywą było utworzenie harcerstwa wodnego we Włocławku. Koziński i jego współpracownicy zwracali szczególną uwagę na rolę wodniactwa w kształtowaniu młodzieży. W związku z tym, 15 listopada 1931 roku powstała sekcja kajakarska w ramach KPH, w której Koziński był zastępcą prezesa. Celem tej sekcji było popularyzowanie sportu i turystyki wodnej nie tylko wśród harcerzy, ale również wśród lokalnej społeczności.

Podniesienie bandery na kajakach miało miejsce 22 maja 1932 roku, coinciding with ZHP celebrations, przy udziale dowódcy Okręgu Korpusu Nr VIII – Stefana Pasławskiego.

Ciągły rozwój liczby drużyn harcerskich wymagał powolnego wykształcenia odpowiednich kadr instruktorskich. Z tego powodu, od 28 grudnia 1931 roku do 3 stycznia 1932 roku, zorganizowano specjalistyczny kurs dla nauczycieli, którym kierował porucznik Koziński. Jako komendant hufca, otrzymał od Zarządu Miasta Włocławka działkę, na której w 1933 roku zbudowano stanicę wodną. Utworzył praktyczne bazy szkoleniowe, między innymi w rejonie jezior Łuba i Czarne oraz w Michelinie.

10 maja 1937 roku, otrzymał stopień instruktorski harcmistrza. W listopadzie 1938 roku został członkiem Koła Harcerzy z Czasów Walk o Niepodległość Okręg Warszawski, a w roku 1939 objął przewodnictwo zarządu włocławskich struktur ZHP.

W dniu 29 czerwca 1939 roku, wizyta gen. broni Józefa Hallera, który rozmawiał z Kozińskim, była kolejnym istotnym wydarzeniem w historii włocławskiego harcerstwa. W latach 1932–1933 Koziński pełnił także obowiązki komendanta nieszawskiego hufca harcerzy.

Po II wojnie światowej, w latach 1946–1948, zajął stanowisko komendanta włocławskiego hufca. Bezustannie rozwijał jego działalność, organizując obozy harcerskie w Karpaczu (1946) oraz Kazimierzu Biskupim (1947), a także odbudowując harcerstwo wodne i odzyskując stanicę w Michelinie. W grudniu 1948 roku, w obliczu nasilającej się sowietyzacji, zrezygnował z aktywnej działalności w ZHP, jednak pozostał harcerzem do końca życia.

W 1972 roku założył Krąg Instruktorski „Powiśle”, który skupiał weteranów ruchu harcerskiego, a także zorganizował I Seminarium Historyczne w celu opracowania dziejów włocławskiego harcerstwa oraz powołał Muzeum Harcerskie, chcąc wzbogacić je o cenne fotografie i dokumenty.

Uznawany jest za jednego z najwybitniejszych działaczy ZHP w powojennej historii Włocławka, odznaczonego m.in. Honorowym Krzyżem Harcerzy z Czasów Walk o Niepodległość oraz Krzyżem za Zasługi dla ZHP. W 1975 roku został mianowany przez Naczelnika ZHP Harcmistrzem Polski Ludowej. W 2006 roku w kościele garnizonowym pod wezwaniem Najświętszego Zbawiciela odsłonięto tablicę upamiętniającą działaczy harcerskich, w tym Józefa Kozińskiego. Uroczystość odbyła się w obecności jego syna Janusza, wnuka Dariusza oraz ówczesnego Prezydenta Miasta Włocławek – Władysława Skrzypka, a poświęcenia dokonał ksiądz ppłk Zbigniew Szygenda.

Cała powyższa analiza działalności harcerskiej Józefa Kozińskiego posłużyła jako materiał dla jego wnuka, Dariusza Kozińskiego.

Rodzina

W 1929 roku, porucznik Józef Koziński zawarł małżeństwo z Anną Lasecką (1902–1991). Para doczekała się dwóch synów: Jerzego (1932–1978) oraz Janusza Marię (1935–2011).

Józef Koziński zmarł 26 czerwca 1979 roku w Włocławku, gdzie znalazł swój ostatni spoczynek na Cmentarzu Komunalnym przy Al. Chopina (sektor 30-11-162).

Ordery i odznaczenia

Józef Koziński, wybitna postać w historii Polski, został uhonorowany licznymi odznaczeniami, które dokumentują jego zasługi i poświęcenie dla kraju oraz społeczności. Poniżej przedstawiono szczegółową listę jego odznaczeń:

• Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (1972),
• Krzyż Niepodległości (1939),
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1967),
• Krzyż Walecznych (1922),
• Srebrny Krzyż Zasługi (1938),
• Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej (1925),
• Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939”,
• Medal za Ratowanie Ginących (1932),
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
• Brązowy Medal za Długoletnią Służbę (1938),
• Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia (1972),
• Srebrna Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej II stopnia (1938),
• Krzyż „Za Zasługi dla ZHP” (1975),
• Honorowy Krzyż Harcerski z Czasów Walk o Niepodległość (1939),
• Odznaka harcerska „Za uratowanie życia”,
• Złota Odznaka „Zasłużony Działacz LOK” (1965),
• Złota Odznaka „Zasłużony dla województwa włocławskiego” (1977),
• Brązowa Odznaka Turystyczna Polskiego Związku Kajakowego,
• Odznaka Komendancka Przysposobienia Wojskowego,
• Odznaka Instruktorska Przysposobienia Wojskowego,
• Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa).

---

Oceń: Józef Koziński

---