Stanisław Balbus


Stanisław Balbus, urodzony 8 maja 1942 roku w Sieradzu, zmarł 3 marca 2023 roku w Krakowie. Był on wybitnym polskim teoretykiem literatury oraz badaczem języka artystycznego. W swojej karierze akademickiej pełnił funkcję emerytowanego profesora na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W latach 1969 – 1977, Balbus wykładał teorię literatury na kierunkach filologii obcych, a od 1978 roku do 2002 roku uczył na polonistyce UJ. W swojej działalności akademickiej, od 1994 do 1996 roku, był p.o. kierownika Zakładu Teorii Literatury, a w latach 1996 – 2003 zajmował stanowisko kierownika Katedry Teorii Literatury.

W 1988 roku miał również okazję wykładać na Uniwersytecie w Göteborgu. Był także tutorem w Akademii Artes Liberales. Jako krytyk literacki, działał aktywnie w latach 1967 – 1993. Ponadto, od 2002 roku, Stanisław Balbus był członkiem komitetu redakcyjnego półrocznika „Przestrzenie Teorii”, publikowanego przez Wydawnictwo Naukowe UAM w Poznaniu.

Droga zawodowa

Stanisław Balbus jest wybitnym przedstawicielem polskiej literatury oraz teorii literackiej, a jego droga zawodowa obfituje w znaczące osiągnięcia akademickie. Jego kariera naukowa rozpoczęła się w 1966 roku, kiedy to uzyskał magisterium z historii literatury polskiej.

Po kilku latach poświęconych badaniom i pisaniu, w 1975 roku obronił doktorat z pogranicza teorii literatury i językoznawstwa, co otworzyło przed nim nowe możliwości. W 1989 roku Balbus uzyskał habilitację z teorii literatury, co stanowiło istotny krok w jego karierze.

W 1991 roku został mianowany profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Jagiellońskiego, a dwa lata później otrzymał upragniony tytuł profesora. W 2000 roku Balbus awansował na profesora zwyczajnego, co potwierdziło jego znaczącą rolę w polskiej akademii. Po wielu latach owocnej pracy naukowej, w 2012 roku przeszedł na emeryturę, uzyskując tytuł profesora-emeryta.

Członkostwo w organizacjach naukowych i literackich

Stanisław Balbus jest członkiem wielu organizacji naukowych i literackich, co podkreśla jego znaczący wkład w polską kulturę literacką i naukową. Jego zaangażowanie obejmuje:

  • udział w Komisji Historycznoliterackiej PAN, Oddział w Krakowie, gdzie działa od 1978 roku,
  • członkostwo w Komitecie Poetyki i Stylistyki przy Międzynarodowym Komitecie Slawistów, które rozpoczął w 1992 roku,
  • przynależność do Komitetu Nauk o Literaturze Polskiej PAN, gdzie był członkiem prezydium w latach 2000-2003,
  • udział w Komisji Kultury Słowian PAU, działając w niej od 2001 roku i pełniąc funkcję wiceprzewodniczącego do 2003,
  • członkostwo w Związku Literatów Polskich w latach 1975-1983,
  • zaangażowanie w Polskim PEN Clubie, w którym jest obecny od 1988 roku,
  • udział w Stowarzyszeniu Pisarzy Polskich, gdzie działa od 1989 roku, a w latach 1991-1994 pełnił funkcję wiceprezesa Oddziału Krakowskiego.

Zainteresowania badawcze i naukowo-dydaktyczne

Obszary badań Stanisława Balbusa obejmują szereg różnorodnych dziedzin, które skupiają się na proustwaniu i analizie literackiej. Do najważniejszych należą prozodia oraz wersologia, a także teoria tekstu artystycznego i języka poetyckiego. Istotne jest również badanie teorii kontekstów i semantyki kontekstualnej, które umożliwiają zrozumienie głębszych znaczeń tekstów literackich. Balbus interesuje się również intertekstualnością oraz semiotyką literacką, co wskazuje na jego zamiłowanie do odkrywania powiązań między różnymi dziełami i ich znaczeniami w kontekście szerszym.

W jego pracach znajdziemy także elementy poetyki historycznej, które badają rozwój i zmiany w poezji na przestrzeni dziejów. W kontekście tłumaczenia literackiego, Balbus zgłębia zagadnienia translatologii, a także hermeneutyki literackiej, które przyczyniają się do zrozumienia procesu interpretacji poezji oraz strategii wykorzystywanych w tym zakresie. Niezwykle istotnym aspektem jego badań jest metodologia oraz historia badań literackich, co pozwala na krytyczną analizę dotychczasowych osiągnięć w tej dziedzinie.

Zainteresowania poboczne

Kolejnym obszarem zainteresowań Stanisława Balbusa jest religioznawstwo, które obejmuje badania nad religiami pierwotnymi oraz biblistyką. Zajmuje się także patrystyką, dziejami herezji chrześcijańskich, a także judaizmem. Te szerokie zainteresowania pozwalają mu na interdyscyplinarne podejście do Literatury, łącząc wnioski z różnych tradycji i systemów myślowych.

Publikacje

Stanisław Balbus ma na swoim koncie około 300 różnych publikacji, które obejmują zarówno prace naukowe, jak i krytyczno-literackie, opracowania wydawnicze oraz drobne teksty literackie. Jego artykuły ukazywały się regularnie od 1967 roku w renomowanych czasopismach naukowych, takich jak: „Ruch Literacki”, „Pamiętnik Literacki”, „Teksty”, „Teksty Drugie”, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Przestrzenie Teorii”, a także w czasopismach literackich, takich jak: „Życie Literackie”, „Tygodnik Literacki”, „Tygodnik Powszechny”, „Nurt”, „Twórczość”, „Miesięcznik Literacki”, „Arka”, „brulion”, „NaGłos”, oraz „Dekada Literacka”. Dodatkowo sporadycznie podejmował się przekładów na różne języki, w tym rosyjski, ukraiński, litewski, węgierski, bułgarski, serbski, francuski oraz angielski.

Publikacje książkowe

  • Lektury obowiązkowe. Szkice na temat lektur szkolnych (współredakcja W. Maciąg, współaut. tenże i in.), Ossolineum, Wrocław 1976; wyd. 2 1977; wyd. 3 1979,
  • Texte littéraire et sa structure acoustique, PWN, Kraków-Warszawa 1981,
  • Intertekstualność a proces historycznoliteracki, Wydawnictwo Naukowe UJ 1990,
  • Poezja w czasie marnym. O metafizyce i historiozofii poezji Tadeusza Nowaka, Oficyna Literacka, Kraków 1992,
  • Między stylami (cz. I: Kompetencje intertekstualne – Dyskusje i propozycje, cz. II: Strategie intertekstualne – Lektury i interpretacje), Wydawnictwo Universitas, Kraków 1993, wyd. 2 1996,
  • Świat ze wszystkich stron świata. O Wisławie Szymborskiej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1996,
  • Zosia, Księgarnia Akademicka, Kraków 2015.

Ważniejsze opracowania edytorskie

Naukowe

  • Michaił Bachtin, Twórczość Franciszka Rabelais’go a kultura ludowa średniowiecza i renesansu (oprac. literacko-naukowe przekładu, wstęp i komentarze), Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975,
  • Lew Wygotski, Psychologia sztuki (oprac. naukowe przekładu, wstęp i komentarze), Wydawnictwo Literackie, Kraków 1980,
  • Henryk Markiewicz, Prace wybrane, t. 1-6 (wybór, wstęp, redakcja naukowa, komentarze edytorskie), seria Klasycy Współczesnej Polskiej Myśli Humanistycznej, Wydawnictwo Universitas, Kraków 1995-1998,
  • (z Włodzimierzem Boleckim) Ostrożnie z literaturą! Materiały z XXVII Konferencji Teoretycznoliterackiej Krynica 1997, praca zbiorowa, Wydawnictwo IBL PAN, Warszawa 2000,
  • Maria Dłuska, Prace wybrane (wybór, wstęp, redakcja naukowa), t. 1-3, seria Klasycy Współczesnej Myśli Humanistycznej, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2002,
  • (z Edwardem Balcerzanem) Stulecie Przybosia, Zbiór rozpraw, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2002,
  • (z Andrzejem Hejmejem) Intersemiotyczność. Związki literatury z innymi sztukami, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2004.

Literackie

  • Tadeusz Nowak, I co na niebie, i co jest na ziemi. Wiersze z lat 1949-1991 (opracowanie krytyczne tekstów, wybór, układ, posłowie, komentarze edyt.), Oficyna Literacka, Kraków 1995,
  • Kornel Filipowicz, Rozstanie i spotkanie. Opowiadania ostatnie (wybór i posłowie), Wydawnictwo Znak, Kraków 1995,
  • (z Dorotą Wojdą) Radość czytania Szymborskiej. Wybór tekstów krytycznych z lat 1953-1996, Wydawnictwo Znak, Kraków 1996,
  • Tadeusz Nowak, Jeszcze ich widzę, słyszę jeszcze. – Jak w rozbitym lustrze (opracowanie maszynopisów ze spuścizny pośmiertnej oraz posłowie), Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa 1999,
  • Tadeusz Nowak, Bramy czułości (wybór, układ i posłowie), Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej Gaudium, Lublin 2006.

Nagrody i odznaczenia

Stanisław Balbus, uznawany za wybitną postać w świecie nauki i literatury, zdobył liczne nagrody oraz odznaczenia, które podkreślają jego wkład w rozwój wiedzy i kultury. Wśród nich znajdują się:

  • Nagroda Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w latach 1981 oraz 1993,
  • Nagroda literacka imienia Kazimierza Wyki przyznana w 1992 roku,
  • Nagroda naukowa Wydziału I Polskiej Akademii Nauk imienia Aleksandra Brucknera, którą otrzymał w 1993 roku,
  • Medal Komisji Edukacji Narodowej, który zdobył w 1999 roku,
  • Złoty Krzyż Zasługi, przyznany w 2000 roku,
  • Nagroda Krakowska Książka Miesiąca, zdobyta w czerwcu 2015 roku za publikację zatytułowaną „Zosia”, wydaną przez Wydawnictwo Księgarnia Akademicka.

Warto również zaznaczyć, że Stanisław Balbus wyraził pragnienie, aby po swojej śmierci jego ciało zostało przekazane do celów naukowo-dydaktycznych Katedrze Anatomii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Przypisy

  1. MarcinM. Banasik, Odszedł prof. Stanisław Balbus, wybitny humanista związany z Wydziałem Polonistyki UJ. „Był pisarzem i rozmówcą kunsztownym” [online], Gazeta Krakowska, 04.03.2023 r. [dostęp 04.03.2023 r.]
  2. Marian Zaczyński, Stanisław Balbus – biobibliografia, w: Różne głosy. Prace ofiarowane Stanisławowi Balbusowi na jubileusz siedemdziesięciolecia, Wydawnictwo UJ Kraków 2013, s. 355–416.
  3. Laureaci Nagrody im. Kazimierza Wyki. [dostęp 19.05.2014 r.]

Oceń: Stanisław Balbus

Średnia ocena:4.95 Liczba ocen:21